Iedereen die weleens naar het strand gaat of in een haven rondloopt, ziet dat het strand soms groter of kleiner is dan anders. Datzelfde verschijnsel zie je in haven: het lijkt wel of de schepen soms wat hoger en soms juist wat lager liggen. Dat klopt, en dat wordt veroorzaakt door het getij. De zee stijgt en daalt voortdurend. Ben je op vakantie in Yerseke of elders in Zeeland, dan ga je dit zondermeer ontdekken!
Het getij ontstaat door de aantrekkingskracht van de maan en de zon op het water op aarde. We noemen dat het zwaartekrachteffect. De maan, en in mindere mate de zon, trekken als het ware aan het water. Hierdoor beweegt het water in de zeeën een bepaalde kant op. Omdat de aarde draait, zowel om haar eigen as als om de zon, is de plek waar de maan het sterkst aan het water trekt steeds verschillend. Zo komt het dat het water in de zee steeds een andere kant wordt op getrokken. Hierdoor wisselen hoogwater en laagwater elkaar af.
Kortweg kun je zeggen dat het stijgen van de zeespiegel vloed wordt genoemd. Het opkomen van het water duurt ongeveer 6 uur en 15 minuten. Als het water op zijn hoogst is, noemen we dit hoogwater. Andersom, daalt het water dan noemen we dat eb. Ook het afgaan van het water duurt ongeveer 6 uur en 15 minuten. Staat het water op zijn laagste punt, dan heet dat laagwater. De hoogste en de laagste stand duren ongeveer 10 minuten. Bij laagwater is het strand een stuk breder dan bij hoogwater. Tweemaal per dag is het aan onze kust hoogwater, elke dag een uurtje later en na volle- of nieuwemaan is het springtij.
Foto: Nancy van Poelje
De Noordzee heeft een dubbeldaags getij. Bij een dubbeldaags getij is er tweemaal per dag hoog water en laag water. De getijdenbeweging in de Noordzee wordt veroorzaakt door twee getijgolven, namelijk vanuit het zuiden vanaf de Atlantische Oceaan via het Nauw van Calais en vanuit het noorden vanaf de Atlantische Oceaan om Schotland heen. De Oosterschelde is een zeearm van de Noordzee tussen de Zeeuwse schiereilanden Schouwen-Duiveland, Tholen, Zuid-Beveland en Noord-Beveland. Bij eb stroomt het water de Oosterschelde uit, via de Stormvloedkering naar de Noordzee. Is het eb, dan vallen de zandplaten en slikken droog, stromen de haventjes leeg en zie je soms de staken van fuiken omhoog steken. Soms zie je zelfs de netten hangen. Bij vloed keert het water terug in de Oosterschelde. De drooggevallen stukken lopen weer vol. Bij hoogwater staat de Oosterschelde weer vol water. Hoogwater is ruim 4 tot soms 6 meter hoger dan laagwater. Dat verschil is groot. Vergelijk het maar eens met Zandvoort, waar het verschil tussen hoog- en laagwater maar 0,50 meter tot 1 meter is.
Als de zon en de maan in elkaars verlengde aan dezelfde kant van de aarde staan, neemt de aantrekkingskracht die ze op de aarde uitoefenen toe. Dit gebeurt tijdens volle en nieuwe maan. Ongeveer twee dagen later is het dan springtij. Springtij betekent dat het hoogwater extra hoog is en het laagwater extra laag. Springtij komt twee keer per maand voor. Natuurlijk kan het omgekeerde ook voorkomen, namelijk dat de zon en de maan haaks op elkaar staan. Daardoor wordt er van twee verschillende kanten aan het water ‘getrokken’. Dit treedt op tijdens het eerste en laatste kwartier van de maan (halve maan).
Het effect is een paar dagen later merkbaar. Tijdens hoogwater komt het water dan niet zo hoog als normaal en wanneer het laagwater is, zakt het minder. Dit heet doodtij. Ook dit gebeurt twee keer per maand. Het springtij op de laatste dag van januari 1953 werd veel Zeeuwen fataal. Een zware noordwesterstorm in combinatie met springtij, zorgde ervoor dat grote delen van ons land overstroomden. Ruim 1.800 mensen overleefden de ramp niet, tienduizenden dieren lieten het leven en ook huizen werden kapotgemaakt.
Wil je weten of het eb of vloed is voordat je naar het strand gaat of met een bootje gaat varen? Via tal van websites kom je achter de actuele getijdentabellen voor Zeeland met waterstanden en de tijdstippen van hoogwater en laagwater. Voor Yerseke hebben we de tabel voor 2023 bijgevoegd, hoog- en laagwaterstanden en -tijstippen Yerseke.
